Wat zijn de plannen van Havenbedrijf Rotterdam voor de import en productie van hernieuwbare waterstof?
In dit deel van Europa kunnen wij simpelweg niet genoeg duurzame energie opwekken en daarom zal er veel waterstof geïmporteerd moeten worden. Met onze haven spelen wij een belangrijke rol voor zowel de productie, als natuurlijk ook de import van hernieuwbare en koolstofarme waterstof en daarvan afgeleide producten.
Waarom is de import van waterstof in Rotterdam zo belangrijk?
De belangrijkste drijfveer is dat we in Europa onze uitstoot van broeikasgassen naar nul willen terugbrengen in 2050. In 2030 moet Nederland al 55% minder broeikasgassen uitstoten vergeleken met 1990. De uitdaging is om ook het verdienvermogen van Nederland en Europa te behouden en behoud van voorzieningszekerheid. Hiervan hebben we recentelijk een aantal voorbeelden gezien; de mondkapjes die we in Europa niet meer zelf produceren en de afhankelijkheid van Russisch gas.
De energie-intensieve industrie (denk daarbij ook aan een deel van de chemie en raffinage) heeft een goede hernieuwbare vervanger voor aardgas nodig en dat is waterstof. Wij verwachten daarom een hele grote vraag naar waterstof van klanten in Noordwest Europa. In dit deel van Europa kunnen wij simpelweg niet genoeg duurzame energie opwekken en daarom zal er veel waterstof geïmporteerd moeten worden. Met onze haven spelen wij een belangrijke rol voor zowel de productie, als natuurlijk ook de import van hernieuwbare en koolstofarme waterstof en -derivaten.
Hoeveel waterstof is er volgens jullie nodig in 2050?
Wij kwamen uit op 20 miljoen ton in 2050. Met onze waterstofvisie ‘haven van Rotterdam wordt internationale waterstofhub’ hebben wij onderzocht hoeveel waterstof ons verzorgingsgebied nodig heeft en wat de rol van de haven is. Ons verzorgingsgebied is breed. Wij liggen aan de zogenaamde Rhine-Alpine corridor, dat loopt vanuit Nederland door het Ruhrgebied via Zwitserland tot aan Italië. In dat gebied is veel industrie gevestigd. Volgens onze berekeningen kunnen we in Nederland zo’n 10% zelf produceren, de rest zal geïmporteerd moeten worden. Mede gesteund door onze waterstofvisie hebben allerlei bedrijven plannen ontwikkeld voor de import van waterstof in Rotterdam. Er zijn momenteel 10 projecten gestart voor verschillende waterstofdragers: ammoniak, vloeibare waterstof, LOHC’s (Liquid organic hydrogen carriers).
Waar komt de geïmporteerde waterstof vandaan?
Drie jaar geleden zijn we begonnen met een marktverkenning voor de import van waterstof in de haven. Mede op verzoek van de Rijksoverheid hebben we in kaart gebracht wat kansrijke exportlanden zijn om mee samen te werken. Dat zijn vooral landen waar ze een overschot aan hernieuwbare elektriciteit hebben die ze kunnen gebruiken voor de productie van waterstof. Je moet dan denken aan landen en regio’s als: Australië, Zuid-Amerika, Noord-Amerika, Zuid-Afrika, Noord-Afrika, het Midden-Oosten, Spanje, Portugal, etc.
We hebben contact gelegd met de belangrijkste partijen in die landen en hebben samenwerkingsovereenkomsten getekend met bedrijven en overheden. Die overeenkomsten leiden nu tot samenwerkingsafspraken tussen Nederland en exporterende landen. Zo hebben Nederland en Spanje onlangs een samenwerkingsakkoord voor hernieuwbare waterstof getekend.
Via welke dragers wordt waterstof geïmporteerd?
Uit ons onderzoek blijkt dat op dit moment vloeibare waterstof (LOHC: Liquid organic hydrogen carriers), ammoniak en methanol de belangrijkste dragers zijn voor de import van waterstof. Als je kijkt naar de kosten, de bestaande infrastructuur en de technische ontwikkelingen, dan is ammoniak nu de meest voor de hand liggende drager. Momenteel wordt er al een half miljoen ton ammoniak geïmporteerd die als grondstof wordt gebruikt voor de productie van kunstmest. De infrastructuur is er dus al. Andere dragers, zoals LOHC’s zijn in ontwikkeling en dat kan snel gaan. Wij verwachten dat verschillende dragers naast elkaar gebruikt gaan worden en daarom faciliteren we verschillende dragers in de haven. Uiteraard onder scherpe veiligheidsvoorwaarden.
Hoe wordt de waterstof vervoerd?
In de beginfase wordt vooral ammoniak en misschien ook andere dragers via de zeevaart geïmporteerd en opgeslagen in de haven en indien nodig ook omgezet naar andere dragers, bijvoorbeeld door het omzetten van ammoniak naar waterstofgas. Vervolgens kan de lading via de binnenvaart verder worden getransporteerd. We zijn momenteel bezig met de Delta Rhine Corridor. Met de overheid en industriepartners werken we samen aan een project om een aantal pijpleidingen te realiseren voor waterstof en andere vormen van hernieuwbare energie en bijvoorbeeld ook voor CO2 afvang. De pijpleidingen lopen naar Chemelot in Limburg en het Ruhrgebied in Duitsland. We onderzoeken nog of we ook transportleidingen voor ammoniak willen aanleggen, daar moet nog een besluit over genomen worden.
Wanneer wordt de eerste hernieuwbare waterstof geïmporteerd?
Wij verwachten dat volgend jaar de eerste groene ammoniak op bestaande terminals zal worden geïmporteerd. Verschillende bedrijven importeren al ammoniak, maar die is nog niet groen. Zij gebruiken die ammoniak vooral als grondstof voor de productie van bijvoorbeeld kunstmest en kunststoffen. Op acht verschillende locaties in de haven worden nieuwe terminals ontwikkeld voor de import van waterstofdragers. De geïmporteerde waterstofdragers zoals ammoniak en LOHC’s kun je trouwens altijd eerst nog kraken om er weer waterstof van te maken. Daarom zijn er plannen voor een LOHC fabriek en ammoniakkraker in de haven. De waterstofdragers kunnen uiteraard ook verder getransporteerd worden naar bijvoorbeeld het Ruhrgebied om daar omgezet te worden.
Wat doen jullie op het gebied van veiligheid voor de import van waterstof?
Veiligheid is een vast onderdeel van de bedrijfsvoering van het haven- en industriecomplex en bedrijven in de haven. Wij zijn in intensief gesprek met de DCMR Milieudienst Rijnmond over de veiligheid van waterstof en de verschillende dragers. Zij hebben al veel ervaring met ammoniak en zijn goed op de hoogte van de verschillende waterstofdragers. In de haven is er een jarenlange traditie met het veilig hanteren en opslaan van ammoniak en die traditie wordt met de andere dragers voortgezet.
Waar komen de hernieuwbare waterstoffabrieken?
De hernieuwbare waterstoffabrieken komen voornamelijk op de Tweede Maasvlakte. De locaties voor het huidige elektrolyserpark zijn al uitgegeven en Shell is bijvoorbeeld al gestart met de bouw van de Holland Hydrogen 1. We zijn nu bezig met de ontwikkeling van een nieuw elektrolyserpark. Vanuit de windparken aan de kust worden de elektrolysers voorzien van hernieuwbare stroom. De gefabriceerde waterstof wordt vervolgens via het landelijke waterstofnetwerk van Hynetwork Services en de Delta Rhine Corridor getransporteerd naar de rest van Nederland en mogelijk Europa.
Is er ruimte in de haven om alle waterstofprojecten te realiseren?
De energietransitie vindt zoveel mogelijk plaats in het bestaande gebied. We willen het bestaande verduurzamen en het nieuwe omarmen en stimuleren. Ruimte is een betrekkelijk begrip; uiteindelijk is er ruimte genoeg, zeker als je bestaande terminals ombouwt.
Wat is volgens jullie op dit moment de grootste uitdaging?
De energietransitie is een complex geheel dat bestaat uit verschillende vormen van energie: waterstof, wind- en zonne-energie, kernenergie, etc. Waterstof is dus onderdeel van dit grotere geheel en bij besluitvorming moet je altijd het complete plaatje voor ogen houden. Er is dus een goed en samenhangend verhaal nodig. We werken eraan om dat voor elkaar te krijgen, want anders kan het lang duren voordat de klimaatambities worden gerealiseerd.