Bouwers eerste watertaxi op waterstof wachten op waterstof
Het komende halfjaar wordt cruciaal voor het Swim-consortium, verantwoordelijk voor de eerste watertaxi op waterstof. De doelen zijn ambitieus, maar voor opschaling is het bedrijf afhankelijk van geïnteresseerde partijen en vooral van een goede bunkerinfrastructuur. ‘Wij hebben gezorgd voor een kip of een ei. Het is maar net hoe je het ziet. Nu is het zorgen dat de rest volgt.’
Wethouder Chantal Zeegers doopte 30 augustus de eerste watertaxi op waterstof, de MSTX 22. De champagne knalde onder grote belangstelling tegen de in geel en blauw gehulde watertaxi. ‘Het is voor ons een heel goed jaar geweest’, zegt Maarten Fonteijn van Enviu is de initiatiefnemer en projectleider van het consortium. Flying Fish is de ontwikkelaar van de elektrische aandrijflijn. zepp.solutions is op zijn beurt verantwoordelijk voor de waterstofsystemen aan boord. Samen vormen ze Swim. De eerste gebruiker van het geïntegreerde systeem is Watertaxi Rotterdam.
Plan was om na de doop in de laatste maanden van het jaar in Den Helder te varen, maar daar werd van afgezien. ‘De doop van de watertaxi heeft veel teweeg gebracht. Allard Castelein (CEO Port of Rotterdam – red.) en diverse Europarlementariërs waren aanwezig, daarnaast kregen we veel media-aandacht.’ Daarop werd besloten langer in de stad met grootste haven van Europa te blijven varen. ‘Om het momentum vast te houden.’
Iedere zaterdag in Rotterdam
De laatste twee maanden van het jaar nam de unieke watertaxi op zaterdagen deel aan de reguliere dienstregeling. ‘Zaterdag is de drukste dag voor Watertaxi Rotterdam. En het is door de tijdelijke bunkerinfrastructuur nog niet mogelijk elke dag te varen.’
Uit die vele tochtjes die het schip maakte in de laatste periode van het jaar haalde het consortium data. ‘Daar kwam wat betreft het brandstofcelsysteem en de 100kW aandrijving weinig opvallends uit. Het was niet anders dan wat wij van tevoren hadden verwacht’, vertelt Joost Wendling, communicatiemanager bij zepp.solutions. Zepp heeft al veel ervaring met dit systeem.
‘Wij hebben bijna identieke brandstofcelsystemen al voor andere toepassingen gebruikt. Daardoor weten we dat het werkt én hoe het werkt. Ik ga het niet moeilijker maken dan het is, alles verliep goed.’
Lichtpuntje
Beide mannen praten vrij nuchter over het goede jaar voor de waterstof-watertaxi en daarmee het goede jaar voor het consortium, maar trots zijn ze. Het gaat immers om het eerste schip op waterstof in de grootste haven van Europa. Dat is bijzonder, blijkt ook uit de landelijke media-aandacht. ‘We waren een van de lichtpuntjes in het jaaroverzicht van EenVandaag.’
Volgend jaar is de watertaxi niet meer het enige waterstofschip in Rotterdam. Future Proof Shipping gaat binnenkort op waterstof varen met het containerschip FPS Maas en ook het casco van de Antonie is recent te water gelaten. Daarnaast vaart de Ab Initio ook al rond, ‘maar daar zit het geplande waterstofsysteem nog niet in het schip, deze wordt ook door zepp.solutions geleverd overigens’, stelt Wendling. ‘Ook wanneer het systeem straks wel aan boord is, is het nog de vraag waar er gebunkerd kan worden.’
Vaste bunkerlocatie in Rotterdam
Bunkeren van waterstof doet de watertaxi al wel. Fonteijn: ‘Watertaxi bunkert nu waterstof bij Hebo Maritiemservice op Quarantaine-terrein. Dat is een tijdelijke oplossing.’ En ook een vrij dure oplossing. ‘De tijdelijke oplossing die we nu hebben is vrij duur door de relatief hoge transport- en operationele kosten rondom waterstof waardoor deze een paar keer duurder is dan wat auto’s nu betalen voor waterstof (€10/kg).’ Maar Swim heeft goede hoop een vaste bunkerlocatie in 2023, ‘maar wanneer precies is nog niet duidelijk.’
Dat de locatie er komt liet directeur Castelein al weten tijdens de doop van de MSTX 22. Navraag bij het Havenbedrijf leert echter dat het nog niet zo zeker is. ‘Op dit moment moeten we gebruik maken van tijdelijke kleinschalige opstellingen, bijvoorbeeld voor de Watertaxi. Veel van de binnenvaart die op waterstof gaan varen, krijgen de waterstof aangeleverd in containers. Dat kan (met wat haken en ogen) bij een gewone container terminal. Er zijn nog geen definitieve plannen voor de aanleg van een waterstof bunkerstation’, vertelt Cees Boon, die zich namens het Havenbedrijf bezig houdt met nieuwe brandstoffen in de haven.
Toch denken de mannen van Swim dat het kip-of-ei-probleem in Rotterdam een oplossing nadert. ‘Wij hebben gezorgd voor een kip, of voor een ei. Het is maar net hoe je het bekijkt. We hebben laten zien dat waterstof voor deze toepassing goed te gebruiken is.’ Dat leverde ook aandacht vanuit China en de Verenigde Staten op.
Met een goede bunkerinfrastructuur zal Swim in een stroomversnelling terechtkomen. ‘Veel partijen in Rotterdam zijn geïnteresseerd. Als de infrastructuur er is kan het snel gaan.’
Aandrijflijn beschikbaar voor grotere schepen
De ambitie van Swim is daarom om veel meer boten en schepen zero-emission te laten varen. Met die wens in gedachten hebben Flying Fish en zepp.solutions in 2022 een studie gedaan naar opschaling van het Swim aandrijfsysteem.
‘Dankzij het modulaire ontwerp en de positieve resultaten in de watertaxi, kunnen wij nu de waterstof-elektrische aandrijving aanbieden met een bereik van 20kW tot 1000kW motorvermogen. Dit kan ook met een dubbel uitgevoerd systeem, zodat we aan ES-TRIN regelgeving kunnen voldoen’, zegt Gijsbert van Marrewijk, ingenieur en eigenaar van Flying Fish.
‘We hebben dankzij een MIIP subsidie al verschillende varianten van deze compacte aandrijflijn kunnen doorrekenen, zodat we voor nieuwe boten niet van voor af aan hoeven beginnen met de ontwikkeling. Een groot deel van de software en hardware is daarnaast prima opschaalbaar voor grotere projecten, wat ons nu al een voorsprong geeft. Een efficiënte aandrijflijn zonder uitstoot moet immers voor ieder formaat schip beschikbaar zijn.’
Laten zien wat wij kunnen
Concrete nieuwe schepen staan nog niet op de planning voor Swim. ‘Tot die tijd is het enige wat wij kunnen doen: laten zien wat we kunnen en wat we al hebben gedaan’, zegt Wendling. Dat gaat straks alsnog gebeuren in Den Helder. Van halverwege januari tot halverwege februari gaat de watertaxi daar in de haven varen. In Den Helder is een soort waterstof-proeftuin opgezet. ‘Mensen van de Koninklijke Marine, de Kustwacht en diverse offshore-bedrijven gaan ermee varen’, vertelt Fonteijn.
Toch is het aannemelijk dat het tweede schip gaat varen in Rotterdam. ‘Hier zijn veel kleine schepen waar ons systeem zeer geschikt voor ons. Denk aan: patrouillevaartuigen of waterbussen. Het komende halfjaar moeten we deze partijen overtuigen te kiezen voor waterstof.’
Voordelen waterstof
Waarom zouden die partijen eigenlijk kiezen voor waterstof? Wendling legt het uit: ‘Wanneer het gaat om emissievrij varen dan is een elektrische aandrijving de enige optie. Dat kan het waterstof-elektrisch of batterij-elektrisch. Bij een grote energiebehoefte is waterstof het aantrekkelijkst. Als de energiebehoefte van een batterij-elektrisch schip verdubbelt moeten er meer dan twee keer zo veel batterijen geplaatst worden. Dat is dus meer dan dubbel zo duur en zwaar. Bij waterstof worden alleen de waterstof opslagtanks verdubbeld. Dat is kostenefficiënter en heel veel lichter.
Het klopt dat waterstof een lagere energiedichtheid heeft dan fossiele diesel of biodiesel, maar die doen niet mee in deze discussie, stellen beide heren. ‘Wanneer het gaat om zero emissie heeft het geen zin brandstoffen in de vergelijking mee te nemen die dat niet zijn’, aldus Wendling.
Meer informatie over deze MIIP
Eerst verschenen in Schuttevaer geschreven door Jelmer Bastiaans