Reders vragen betere bescherming Rode Zee

Nederlandse reders vragen om bescherming

Omdat de Rode Zee een zeer belangrijke route is in de internationale handelsvaart is de impact van deze aanvallen heel groot. Deze vormen daarmee een onaanvaardbare inbreuk op het recht van vrije doorvaart (Mare Liberum), zoals vastgelegd in deel zeven van de United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS).

De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR) ziet graag dat een zo veilig mogelijke doorvaart op de kortst mogelijke termijn wordt gerealiseerd. Daarom verzoekt de KVNR het Nederlandse kabinet zich in te zetten voor:

• Bescherming tegen aanvallen via de lucht: snelle structurele maatregelen onder Operation Prosperity Guardian of onder Europese inzet (denk bijvoorbeeld aan het opzetten van begeleiding bij de doorvaart van de Rode Zee);
• Bescherming tegen aanvallen vanaf zee: het toestaan van de inzet van Vessel Protection Detachments (gewapende beveiligingsteams) aan boord van schepen om het beschermingseffect van OPG te versterken, zodat het risico op een aanval vanaf bootjes of drones tot een minimum beperkt wordt;
• Een Europese inzet via missie ATALANTA, missie EMASOH of de Combined Maritime Forces.

De KVNR heeft deze oproep aan het Nederlandse kabinet kenbaar gemaakt in een brief.

Situatie Rode Zeegebied

Sinds de kaping van het schip GALAXY LEADER door de Houthi-rebellen op 19 november 2023 zijn tientallen koopvaardijschepen aangevallen in het zuidelijke Rode Zeegebied. Hierbij gaat het om zowel aanvallen met drones en raketten als rechtstreekse aanvallen door rebellen in achtervolgende skiffs. Het gaat dus om dreigingen vanuit de lucht en vanaf zee. Deze aanvallen vormen een groot risico voor de veiligheid van schip en bemanning.

Operatie Prosperity Guardian biedt defensieve bescherming

Nederland neemt deel aan de Operatie Prosperity Guardian (OPG) om de zeeschepen in de Rode Zee bescherming te bieden. Bij een grote aanval op 10 januari 2024 is gebleken dat de landen die momenteel deelnemen aan OPG effectief offensieven kunnen afslaan. Daarbij zijn ook aanvallen via de lucht adequaat afgevangen. Dankzij het defensieve karakter van OPG wordt het risico voor schepen in die regio momenteel beperkt. Ook de Europese Commissie zoekt momenteel naar een mogelijkheid om bescherming te bieden aan schepen die door de Rode Zee varen. De verwachting is dat een eventuele Europese inzet in de tweede helft van februari 2024 van start zal kunnen gaan.

Deelname Operatie Poseidon Archer verhoogt risico voor Nederlandse schepen

Naast participatie in OPG neemt Nederland, als enige EU-lidstaat, deel aan Operatie Poseidon Archer. Deze heeft een offensief karakter om de bron van de luchtaanvallen op de internationale scheepvaart uit te schakelen. Operation Poseidon Archer betreft een zeer beperkte coalitie van slechts zes landen. Hierdoor lijkt het risico voor Nederlandse schepen* om doelwit te worden van Houthi aanvallen te zijn toegenomen. Voor de Nederlandse reders is het belangrijk dat de mogelijke focus van de Houthi’s op schepen met een Nederlandse link zo snel mogelijk wordt geminimaliseerd, bijvoorbeeld door een uitbreiding van de coalitie achter Operatie Poseidon Archer.

Gewapende beveiliging aan boord

Het zuidelijkste deel van de Rode Zee, de Straat Bab el-Mandeb, en de hele Golf van Aden zijn aangewezen onder de Wet ter Bescherming Koopvaardij (WtBK) voor de inzet van particuliere gewapende beveiligers aan boord van Nederlands gevlagde schepen. Op basis van de structuur van de WtBK mogen alleen particuliere beveiligers worden ingezet wanneer dit ook is toegestaan voor teams van gewapende militairen, het Vessel Protection Detachment (VPD).

Momenteel raadt de Nederlandse overheid de doorvaart door de Rode Zee af. En het ministerie van Defensie acht het momenteel niet verantwoord om bovengenoemde VPD’s in te zetten in het Rode Zeegebied. Daarmee is het momenteel dus ook niet mogelijk om particuliere beveiligers in te zetten op schepen onder Nederlandse vlag. Mede in dit licht zien we nu dan ook geen doorvaart van schepen onder Nederlandse vlag in de Rode Zee.

*Met ‘Nederlandse schepen’ wordt gedoeld op niet alleen de schepen onder Nederlandse vlag maar ook de schepen onder Nederlands beheer maar met een buitenlandse vlag. De omvang van de zeegaande vloot met een Nederlands belang omvat ca. 2.600 schepen, waarvan 1.100 varend onder Nederlandse vlag (4e positie binnen de EER).

Belang van de vrije doorvaart in het Rode Zeegebied

Van alle goederen wordt maar liefst 90 procent over zee vervoerd. Van ruwe grondstoffen en halffabricaten tot kant-en-klare consumentenproducten. Het percentage van de wereldhandel dat afhankelijk is van doorvaart door het Egyptische Suezkanaal is 10-15 procent. Als het gaat om containervervoer en het vervoer van ruwe olie, dan loopt het percentage op tot zelfs 30 procent.

De Nederlandse zeevaart is wereldwijd actief in diverse marktsegmenten zoals bulkgoederen (bijv. tarwe, zand, hout), tankers, zeeslepers en offshore werkschepen, waarbij het overgrote deel van de vloot actief is in Europese wateren. De Nederlandse reders zijn niet vertegenwoordigd in het intercontinentale vervoer van containers en ruwe olie.

Schepen van Nederlandse reders varen regelmatig door het Suezkanaal, en daarmee ook door het Rode Zeegebied. In normale tijden gaat het om de passage van gemiddeld 1 á 2 schepen per dag. Daarbij gaat het niet alleen om schepen die goederen vervoeren maar ook om schepen die op locatie werken, zoals werkschepen en sleepboten.

Als gevolg van de huidige situatie in het Rode Zeegebied is omvaren via Kaap de Goede Hoop een reële keuze. Deze route brengt door de extra zeemijlen meer vaardagen met zich mee. Hoeveel dagen dat zijn is afhankelijk van onder meer de lading, het schip en de weersomstandigheden. De extra kosten voor brandstof, bemanning, bevoorrading, onderhoud en verzekeringen zijn daarbij een factor van belang. Dit kan variëren van enkele tonnen tot meer dan een miljoen dollar. Voor de reder is het belangrijk deze kosten door te kunnen berekenen aan de klant, anders schaadt dit de financiële positie van de rederij. Dit is voor lang niet elke rederij mogelijk. Aan de andere kant vervallen de kosten voor bijvoorbeeld beveiligers en de tolbetaling bij het Suezkanaal. De langere reis heeft niet alleen gevolgen voor de kosten van de reis, maar zorgt er ook voor dat het schip minder opdrachten kan uitvoeren in dezelfde tijd. Als dit een langere periode duurt kan dit tot gevolg hebben dat er meer schepen nodig zijn voor het bedienen van de internationale markt.

Meer informatie

Bron: KVNR